Jostabes (Ribes nigrum ×uva-crispa)

In de winter is het de beste tijd om bessenstruiken te planten of te verplanten.

Latijnse naam van de Jostabes, of ook wel Josta genoemd, verraadt al dat we hier te maken hebben met een kruising. De plant is volgens Wikipedia ontstaan uit een complexe kruising van de zwarte bes (Ribes nigrum), de kruisbes (Ribes uva-crispum) en de worcesterbes (Ribes divaricatum).
De naam is afkomstig van de Duitse namen Schwarze Johannisbeere (zwarte bes) en Stachelbeere (kruisbes). De jostabes is diepzwart, circa 1,2 cm groot en heeft een smaak die gelijkt op zoetere zwarte bessen. Het vitamine C-gehalte is evenals bij de zwarte bes hoog. De jostabes bloeit in april met trossen. De bes is in juni en juli rijp. De bessen zitten met drie tot vijf bijeen. De doornloze struik wordt tot 2 m hoog.

Mijn ervaring met deze bes! Al langer dan 30 jaar geleden heb ik 2 struikjes gekocht. Ze waren niet echt groot maar wel erg duur omdat er een octrooi op is, dat wil zeggen ze zijn kweekersrechtelijk beschermd zodat het verboden is om voor handelsdoeleinden te vermeerderen (stekken). Toen de tijd dacht ik dat het voor amateurs ook verboden was dus had ik het gevoel dat ik stiekem stekken moest maken.
Net als andere bessen kunnen ze gestekt worden met de winterstek van december tot februari. Hiervoor heb ik stekken van 30 cm van stevige eenjarige houtachtige twijgen genomen. Maar de struiken worden zoals hier boven staat enorm groot dus heb ik al gauw de stekken weer weggedaan.
Snoeien hoeft eigenlijk niet. Ik haal alleen takken waar ik last van heb weg. Een groot nadeel van de Jostabes is dat de bessen niet machinaal te plukken zijn en dit is denk ik ook de reden waarom ze niet in winkels te koop zijn. Ik heb ze een keer laten proeven door een groenteboer die de Jostabes niet kende. Hij vond ze niet lekker. Dat begreep ik wel omdat ze net als de zwarte bes te wrang zijn om zo te eten.

Mijn vrouw en ik maken er een gelei van met halfzoete geleisuiker (ruim 2 delen bessensap op 1 deel suiker). Het sap verkrijgen we met een sappan. De stoom uit de onderste pan neemt het sap uit de bessen in de bovenste pan mee naar de middelste pan en wordt weer vloeibaar en kan afgetapt worden met een slangetje. De gelei gebruiken wij als ik geen verse vruchten en/of bessen op de tuin heb. Dus vanaf november tot de eerste aardbeien in de toetjes. Wij zijn echte toetjes mensen dus géén maaltijd zonder een toetje (meestal yoghurt-vanillevla).

Omdat er aan een struik vele kilo’s bessen komen heb ik nog maar één struik aangehouden. De vogels blijven lang van de zwarte bessen af maar als ze er eenmaal van geproefd hebben dan kunnen ze er niet meer van afblijven, zo lekker vinden ze de bessen, en is de struik in een mum van tijd leeg omdat ze ’s morgens al heel vroeg naar de tuin gaan. Dus doe ik er een zogenaamd steigernet overheen, hier kunnen de vogels niet in verstrikt raken. Helaas zijn er nog tuinders die grofmazige zwarte netten gebruiken waar de vogels in vast komen te zitten en doodgaan. (moesten eigenlijk verboden worden).

Rien Stoffels